Εφημερίδα «Ελληνικός Τηλέγραφος» που εξέδιδε στη Βιέννη ο Έλληνας γιατρός Δημήτριος Αλεξανδρίδης

Τα πρώτα ρεπορτάζ για την επανάσταση του 1821 από τις εφημερίδες της εποχής

Του Αλέκου Α. Ανδρικάκη andrikakis@patris.gr 

Το φύλλο της 12ης Ιουνίου 1821 της εφημερίδας «Ελληνικός Τηλέγραφος» που εξέδιδε στη Βιέννη ο Έλληνας γιατρός Δημήτριος Αλεξανδρίδης, με μια επιστολή πραγματικό ντοκουμέντο για την πρώτη περίοδο της επανάστασης, αλλά και το άρθρο του «Αυστριακού Παρατηρητή» με το οποίο καταδικαζόταν ο ξεσηκωμός (Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας - Österreichische Nationalbibliothek)

Πολύτιμες μαρτυρίες για τις πρώτες επαναστατικές κινήσεις, όπως τις κατέγραψε τις πρώτες ημέρες της επανάστασης μια επιστολή από την Αθήνα, που δημοσίευσε η αυστριακή εφημερίδα «Αυστριακός Παρατηρητής» (“Österreichischer Beobachter”) και αναδημοσίευσε η ελληνική εφημερίδα «Ελληνικός Τηλέγραφος» της Βιέννης. 

Επίσης ένα άρθρο της εφημερίδας της Αυστρίας, που απηχούσε την αντίληψη του Μέτερνιχ για την καταδίκη του ξεσηκωμού.

Πολύτιμα ντοκουμέντα για την επανάσταση του 1821, πραγματικά ζωντανά ρεπορτάζ για τα ιστορικά γεγονότα, εντοπίζουμε και παρουσιάζουμε σήμερα από τις σελίδες της εφημερίδας «Ελληνι- κός Τηλέγραφος», που κυκλοφορούσε στη Βιέννη την εποχή εκείνη. Μέσα από τις στήλες της εφημερίδας, μιας από τις πρώτες ελληνόφωνες που κυκλοφορούσε από το 1812 μέχρι το 1836 και εξέδιδε ο Έλληνας γιατρός Δημήτριος Αλεξανδρίδης, καταγρά- φονται όλα τα ιστορικά γεγονότα, από τις πρώτες ημέρες της επανάστασης μέχρι και την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό και τη δημιουργία του μικρού ελληνικού κράτους. 

Σήμερα παρουσιάζουμε δύο σημαντικά κείμενα – σπάνια ιστορικά ντοκουμέντα που αφορούν στην έναρξη της επανάστασης. Το πρώτο είναι μια επιστολή που είχε σταλεί από την Αθήνα στην αυστριακή εφημερίδα «Αυστριακός Παρατηρητής» (“Österreichischer Beobac- hter”) , με περιγραφή όλων των πρώτων γεγονότων της επανάστασης. Η επιστολή είχε ημερομηνία 5 Μαΐου 1821 και αναδημοσιεύτηκε στον «Ελληνικό Τηλέγραφο» στο φύλλο της 12ης Ιουνίου 1821.

Το φύλλο εκείνο – συνολικά ένα τετρασέλιδο- είναι ολόκληρο αφιερωμένο στις πρώτες επαναστατικές κινήσεις, που ξεκινούσαν στην Πελοπόννησο, αλλά και στα νησιά του Αιγαίου. Μετά την επιστολή υπάρχει θα λέγαμε ένα άρθρο γνώμης και κρίσης των γεγονότων, αναδημοσιευμένο στην ίδια αυστριακή εφημερίδα («Αυστριακός Παρατηρητής») που παρουσίασε την επιστολή από την Αθήνα. Φυσικά το «άρθρο γνώμης» τίθεται σφόδρα αντίθετο στην ελληνική επανάσταση, προσπαθώντας μάλιστα να υποβαθμίσει και τη σημασία της, αλλά και τους στόχους. Στην ουσία απηχούσε την επίσημη πολιτική του αυστριακού καγκελάριου Μέτερνιχ, του πιο σφοδρού πολέμιου της ελληνικής επανάστασης αλλά και κάθε προοδευτικής κίνησης στην Ευρώπη της εποχής. Ο συντάκτης του άρθρου ισχυρίζεται ότι το κίνημα, το οποίο προεξοφλεί ότι είναι καταδικασμένο σε αποτυχία, στρέφεται στην πραγματικότητα εναντίον της χριστιανικής Ευρώπης, την οποία και απειλεί, κι όχι κατά του κατακτητή, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κι αυτό γιατί θεωρεί ότι οι κάτοικοι των ελληνικών επαρχιών της αυτοκρατορίας απολαμβάνουν εκτετα- μένα προνόμια, που δεν υπάρχουν σε άλλη περιοχή!

Προσθέτει ακόμη ότι το κίνημα, του οποίου θεωρεί αρχηγό τον Αλέξανδρο Υψηλά- ντη, είναι έξω και από τους σκοπούς της Φιλικής Εταιρείας. 

Πάντως αυτό το δεύτερο κείμενο γνώμης και κρίσης περιέχει μια ιστορική αλήθεια η οποία στην επίσημη καταγραφή της ελληνικής επανάστασης σκοπίμως αποσιω- πάται ή υποβαθμίζεται. Ότι, δηλαδή, ο ξεσηκωμός των Ελλήνων είχε στόχο την απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό αλλά παράλληλα ήταν μια επανάσταση σε βάρος των προνομιούχων Ελλήνων – Φαναριωτών κυρίως- που απολάμβαναν τα προνόμια της συναλλαγής και της ομαλής συμβίωσης με το καθεστώς. 

Ο «Ελληνικός Τηλέγραφος», εφημερίδα που μας δίνει σημαντικά στοιχεία για την προεπαναστατική αλλά και την επαναστατική περίοδο τόσο στην κυρίως Ελλάδα όσο και στην Κρήτη, είχε δημοσιεύσει και το ανάθεμα του Πατριάρχη Γρηγορίου εναντίον των ηγετών της επανάστασης, που έγινε κάτω και από την πίεση του σουλτάνου. Αλλά τελικά δεν στάθηκε αρκετό για τον ίδιο τον Γρηγόριο, που απαγχονίστηκε λίγες ημέρες αργότερα από την οθωμανική αυτοκρατορία. Το κείμενο του αναθέματος, ένα πατριαρχικό γράμμα με ημερομηνία 11 Μαρτίου 1821, είναι δημοσιευμένο στην έκδοση της 17ης Απριλίου 1821, το οποίο παρουσιάσαμε στο φύλλο της «Π» της 28ης Μαρτίου 2011. 

Η επιστολή του Πατριάρχη απευθύνεται προς τον μητροπολίτη Μολδαβίας Βενιαμίν, καλώντας τον να ενεργήσει ώστε να σταματήσει η δράση των επαναστατών, που ξεκίνησε από τη δική του περιοχή. Ανάλογου περιεχομένου επιστολή έστειλαν και τα μέλη της Οικουμενικής Συνόδου. Δημοσιεύτηκε στο ίδιο τεύχος του «Ελληνικού Τηλεγράφου». 

Ο Γρηγόριος στο πατριαρχικό γράμμα απευθύνει κατάρες και ανάθεμα («αραίας αλύτοις καθυποβάλλει και αναθέμασι», αναφέρεται χαρακτηριστικά) στον ηγεμόνα Μιχαήλ Σούτσο και στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ενώ σημειώνει ότι ανάλογες επιστολές έστελνε και σε άλλους παράγοντες της επαρχίας και στους επισκόπους, καλώντας τον Βενιαμίν να διαμηνύσει σε όλους το μάταιο του απονενοημένου, όπως το χαρακτήριζε, κινήματος. Και ζητούσε να πληροφορήσει τους αρχηγούς «ότι αν δεν διορθώσωσι το σφάλμα με μίαν τελείαν, και ειλικρινή μεταμέλειαν, η Εκκλησία τούς έχει αποκεκομμένους της των Πιστών ολομελείας, και αποβλήτους, και ενόχους τω αιωνίω Αναθέματι». 

Μάλιστα με την ίδια τιμωρία του αναθέματος, αλλά φυσικά και του διωγμού από τον μητροπολιτικό θρόνο του, απειλούσε ο Πατριάρχης και τον ίδιο τον μητροπολίτη Μολδαβίας.

Το πατριαρχικό γράμμα, συνοδευόταν και από το συνοδικό, που κατηγορούσε τους Σούτσο και Υψηλάντη για θρασύτητα και αλαζονεία, και τους χαρακτήριζε δοξομανείς που εξαπάτησαν και άλλους Έλληνες για τους σύρουν μαζί τους στον γκρεμό. 

Μάλιστα το συνοδικό γράμμα προχωρούσε και ένα βήμα περαιτέρω, σημειώνοντας ότι οι πιστοί Ραγιάδες απολάμβαναν από τους Τούρκους τόσα προνόμια ελευθερίας και θρησκευτικής ελευθερίας όσα δεν απολάμβανε άλλο υποτελές έθνος! Και χαρακτήριζε την Τουρκία ευεργέτιδακαι τροφό των Ελλήνων …

Παρουσιάζουμε στη συνέχεια ολόκληρο το φύλλο της εφημερίδας «Ελληνικός Τηλέγραφος» της 12ης Ιουνίου 1821, με την επιστολή από την Αθήνα, αλλά και το άρθρο – καταδίκη της επανάστασης από την αυστριακή εφημερίδα. Το ντοκουμέντα – όπως όλη η σειρά της εφημερίδας του Αλεξανδρίδη- υπάρχει στα αρχεία της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Αυστρίας, όπως φυσικά και η εφημερίδα «Αυστριακός Παρατηρητής» (“Österreichischer Beoba- chter”).

* links για να τις διαβάσετε.

Τα πρώτα ρεπορτάζ για την επανάσταση του 1821 από τις εφημερίδες της εποχής

Τα πρώτα ρεπορτάζ για την επανάσταση του 1821 από τις εφημερίδες της εποχής

Το πρώτα ρεπορτάζ με μια επιστολή από την Αθήνα